علم ژنتیک آینده صنعت قهوه را متحول خواهد کرد
دانشمندان علوم زیستی به‌تازگی به اطلاعات ژنتیکی گیاه قهوه دست پیدا کرده‌اند. اما این اطلاعات تازه برای متخصصان و کارشناسان قهوه به چه معناست؟ برای پاسخ این پرسش یادداشت زیر را که برگردان آزاد مقاله‌ای از وب‌سایت وایرد است، دنبال کنید.
قهوه ممکن است برای بسیاری از ما نوشیدنی حیاتی صبح‌گاهی‌مان باشد؛ محرکی که بدون آن فعالیتهای روزمره‌مان با مشکل مواجه میشود. اما باید بدانیم که قهوه در حقیقت چیزی جز یک سری «اطلاعات» نیست: ژن‌هایی که عطر و رایحه قهوه را در هنگام برشته‌کاری و دم‌آوری رقم می‌زنند؛ طعمی که در زمان نوشیدن قهوه دریافت میشود و نشاط و شادابی‌ای که با نوشیدن آن نصیب ما میشود. همه این‌ها متاثر از توالی ژن‌هایی‌ست که دانشمندان اخیرا موفق به کشف کدهای آن شده‌اند.
این ژن‌ها هستند که آینده‌ی علم قهوه را رقم می‌زنند و نه روش‌های نیتروژن‌دهی به قهوه‌های سرددم و دانه قهوه به‌دست آمده از مدفوع فیل‌های تایلندی و گربه‌های اندونزیایی. این آینده حالا با کشف اخیر دانشمندان ژنتیک بسیار در دسترس‌تر به‌نظر میرسد؛ دانشمندانی که ژنوم گیاه کافئا عربیکا (Coffea Arabica) را – یعنی گونه‌ی عربیکا که بخش عمده تولید جهانی قهوه را تشکیل می‌دهد – کشف رمز کرده و این اطلاعات را در اختیار عموم قرار داده‌اند. این بدان معناست که رنسانسی عظیم در انتظار صنعت قهوه جهان خواهد بود؛ تولیدکنندگان و متخصصان قهوه از این اطلاعات استفاده خواهند کرد تا گونه‌های جدیدی از گیاه قهوه را طراحی کنند؛ گونه‌هایی با عطر و طعم جدید و گیاهانی مقاوم‌تر در برابر آفات، بیماری‌ها و سرما. در شرایطی که گرمایش زمین بسیاری از کشورهای قهوه‌خیز را تهدید میکند، این کشف جدید میتواند به‌معنای امکان کشت قهوه در مناطق دیگر از کره زمین باشد.
محققان دانشگاه دیویس در کالیفرنیا این تحقیقات را بر روی گیاهان قهوه مزرعه ارگانیک گود لند (Good Land) در جنوب کالیفرنیا انجام داده‌اند؛ مزرعه‌ای واقع در ۱۹ درجه شمالی‌تر از بسیاری از مزارع معمول قهوه. (قهوه به‌طور معمول در نواری در بالا و پایین خط استوا به‌نام کمربند قهوه‌ای می‌روید، اما در ریزاقلیم‌هایی خاص نیز امکان کشت قهوه فراهم است.) زیرگونه‌ی مورد آزمایش، «گیشا» بوده که خاستگاه اصلی آن در اتیوپی‌ست. گونه‌ی گیشا از مرغوب‌ترین و گرانترین زیرگونه‌های قهوه عربیکا به‌حساب می‌آید که نیم کیلو از آن تا ۶۶۰ دلار نیز به‌فروش میرسد.
+ نمودار درختی زیرگونه‌های قهوه
آلن ون دینز مدیر بخش بیوتکنولوژی دانشگاه دیویس که مسئولیت کشت قهوه گیشا در این مزرعه را برعهده داشته می‌گوید: «ما از مواد شیمیایی مانند اتانول استفاده کردیم تا دی ان آ قهوه تا حد امکان دست‌نخورده بماند. هرچه دی ان آ دست‌نخورده‌تر باشد، دقت و کیفیت توالی ژنوم‌ها بالاتر می‌رود.»
با این اطلاعاتی که به‌دست آمده، کشاورزان و تولیدکنندگان قهوه می‌توانند اصلاح نژاد زیرگونه‌های قهوه را با دقت بیشتری انجام دهند؛ در حالی‌که پیش از این اصلاح نژاد قهوه به‌طور گزینشی و صرفا با تمرکز بر یک ویژگی مثبت انجام می‌شد. دانشمندان حالا می‌توانند این خصیصه‌های مثبت را به ژن‌های گیاه قهوه ربط دهند. ون دینز می‌گوید: «ژنوم در حقیقت یک نقشه‌ی کلی‌ست از آن‌چه ژن‌ها انجام می‌دهند. اطلاعات ژنتیکی گیاه قهوه میتواند بر ما روشن کند که چرا یک قهوه خوش‌طعم‌تر از قهوه‌ای دیگر است؛ و چرا امکان رشد قهوه در مکزیک و آفریقا فراهم است؟»
از نقطه‌نظر کشت‌وکار قهوه در کشورهای قهوه‌خیز، این یافته‌های ژنتیکی تحولی شگرف در عرصه‌ی کشاورزی قهوه ایجاد خواهد کرد. باید توجه داشت که گرمایش زمین تنها به‌معنای گرم‌تر شدن زمین نیست؛ بلکه این پدیده در بسیاری مناطق باعث تغییرات اقلیمی قابل‌توجهی شده که کشت پایدار قهوه را با مشکلات زیادی مواجه میکند. در حالی‌که تغییرات جوی و آب‌وهوایی زندگی را بر کام بسیاری از کشاورزان قهوه تلخ کرده، از این پس احتمالا شاهد بهبود بهره‌وری و پایداری کشت قهوه در مناطق قهوه‌خیز خواهیم بود.
لیندسی مستا از مزرعه قهوه «گود لند ارگانیک» می‌گوید: «تنوع ژنتیکی زیرگونه‌های قهوه در حال حاضر بسیار محدود است و همین مساله، بسیاری از مزارع قهوه را در برابر آفات آسیب‌پذیر کرده و کشاورزان قهوه را به ستوه آورده است. کدگشایی از ژنوم قهوه، دانشمندان علم ژنتیک را قادر می‌سازد تا ژن‌هایی را که موجب مقاومت گیاه در برابر بعضی آفات میشود شناسایی کنند. یا مواردی مانند الگوی رشد، پروفایل طعمی و رنگ گیلاس قهوه را بهتر تعیین کنند.»
حالا باید منتظر ماند و دید با فراگیرتر شدن جریان‌های قهوه تخصصی، این یافته‌های جدید ژنتیکی چه آینده‌‌ای را برای صنعت قهوه تخصصی رقم خواهد زد؛ چه در بعد کشاورزی و طراحی زیرگونه‌های جدیدتر و مقاوم‌تر و چه دست‌یابی به طعم‌های کمترشناخته‌شده‌ی قهوه.
منبع آی کافی
